تاریخ مبارکشاهیتاریخ مبارکْ شاهی، تاریخ پادشاهان دهلی از ابتدای قرن هفتم تا نیمه قرن نهم، به فارسی، می‌باشد. ۱ - مؤلفتألیف یحیی بن احمد سرهندی در سده نهم است. ۲ - وجه تسمیه کتاباین کتاب، تاریخ محلی است و مؤلف، آن را به معزّالدین مبارک شاه (حک: ۸۲۴ ـ۸۳۷)، دومین پادشاه از خاندان سیدها (یا بنی خِضر )، تقدیم کرده و آن را به نام وی، تاریخ مبارک شاهی نامیده است. [۱]
یحیی بن احمد سرهندی، تاریخ مبارک شاهی، ج۱، ص۳ـ۴، چاپ محمد هدایت حسین، کلکته ۱۹۳۱.
۳ - مشخصات مؤلفاز زندگی سرهندی اطلاعی در دست نیست. ادعایی که او را یگانه مورخ شیعیِ دربار دهلی دانسته از آنرو که در خطبه کتاب نام حضرت علی و دو فرزندش، امام حسن و امام حسین علیهم‌السلام، را ذکر کرده است، با توجه به مضامین خطبه کتاب مقرون به صواب نیست. [۲]
یحیی بن احمد سرهندی، تاریخ مبارک شاهی، ج۱، ص۱ـ۲، چاپ محمد هدایت حسین، کلکته ۱۹۳۱.
۴ - تاریخ نگارشسرهندی، بخش اعظم تاریخ مبارک شاهی را پیش از شعبان ۸۳۱ نوشت. [۳]
یحیی بن احمد سرهندی، تاریخ مبارک شاهی، ج۱، ص۲۱۱، چاپ محمد هدایت حسین، کلکته ۱۹۳۱.
۵ - محتوای کتابوی در این کتاب پس از بیان سبب تألیف (تدوین تاریخ سلاطینی که «در تختگاه دهلی ضابط بودند»، از ابتدای استقرار حاکمان مسلمان بر این ناحیه تا زمان تألیف کتاب)، به فتوحات محمد بن سام غوری (حک: ۵۵۸ ـ ۵۹۹) و معزّالدین محمد سام غوری (حک: ۵۶۹ ـ۶۰۲)، از غوریان یا شَنسَبانیان، از آغاز حکومت او بر غزنین (۵۶۹) پرداخته [۴]
یحیی بن احمد سرهندی، تاریخ مبارک شاهی، ج۱، ص۵، چاپ محمد هدایت حسین، کلکته ۱۹۳۱.
و سپس رویدادها را تا ۸۳۸، یعنی ابتدای سلطنت محمدشاه (۸۳۸ ـ ۸۴۹)، جانشین مبارک شاه، ادامه داده است. [۵]
یحیی بن احمد سرهندی، تاریخ مبارک شاهی، ج۱، ص۲۳۶ به بعد، چاپ محمد هدایت حسین، کلکته ۱۹۳۱.
۶ - بخش ارزشمند کتاببخش ارزشمند این اثر، تاریخ خاندان سیدهاست که حدود یک چهارم کتاب را دربرمی گیرد. سرهندی بسیاری از حوادث را دیده یا شنیده بوده است [۶]
یحیی بن احمد سرهندی، تاریخ مبارک شاهی، ج۱، ص۴، چاپ محمد هدایت حسین، کلکته ۱۹۳۱.
و مطالب او را مورخان بعدی گاه عیناً در کتاب‌های خود تکرار کرده اند، از جمله نظام الدین احمد در طبقات اکبری و عبدالقادر بداؤنی در منتخب التواریخ و ملامحمدشاه در تاریخ فرشته. [۷]
یحیی بن احمد سرهندی، تاریخ مبارک شاهی، ج۱، صVI، چاپ محمد هدایت حسین، کلکته ۱۹۳۱.
۷ - منابع مورد استفادهسرهندی از منابع خود فقط از قِران السعدینِ امیرخسرو دهلوی نام برده است. [۸]
یحیی بن احمد سرهندی، تاریخ مبارک شاهی، ج۱، ص۵۵، چاپ محمد هدایت حسین، کلکته ۱۹۳۱.
۸ - شیوه نگارشنثر کتاب ساده و بدون عبارت پردازی است و مؤلف در باره رویدادها، از جمله در باره حمله تیمور به دهلی و فجایع متعاقب آن، اظهارنظر نکرده است. ۹ - چاپ و ترجمهمحمد هدایت حسین، این کتاب را بر اساس نسخه ای که در ۹۵۷ استنساخ شده بود، [۹]
یحیی بن احمد سرهندی، تاریخ مبارک شاهی، ج۱، ص۲۴۴، چاپ محمد هدایت حسین، کلکته ۱۹۳۱.
در ۱۳۱۰ش /۱۹۳۱ در کلکته به چاپ رساند. بسو این کتاب را به انگلیسی برگردانیده و با افزودن مقدمه ای، در ۱۳۱۱ش /۱۹۳۲ در بروده منتشر کرده است.۱۰ - فهرست منابع(۱) یحیی بن احمد سرهندی، تاریخ مبارک شاهی، چاپ محمد هدایت حسین، کلکته ۱۹۳۱. ۱۱ - پانویس
۱۲ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تاریخ مبارک شاهی»، شماره۳۱۳۰. |